Karanlık Dönem — Ortaçağ Tarihine Genel Bir Bakış
Orta Çağ, 5. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar uzanan bir dönem olmakla birlikte Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden (476) Rönesans döneminin başlangıcına kadar sürer. Orta Çağ, Avrupa’da yaşanan kültürel, ekonomik ve siyasi değişimlerle birlikte İslam dünyası ve Doğu Avrupa’yı da kapsar. Orta Çağ boyunca, coğrafyalara ve dinlere göre insanların yaşam tarzları farklılık gösteriyordu.
İslam dünyası, İslam dininin etkisi altında birleşik kültürel ve dini bir yapıya sahipti. İslam dünyası, geniş bir coğrafyayı kapsadığı için, farklı bölgelerde ve zamanlarda farklı gelişmeler yaşandı. Endülüs, Abbasiler, Selçuklular ve Osmanlılar gibi İslam devletleri bu dönemde kuruldu.
İslam dünyası matematik, astronomi, tıp, felsefe, şiir ve mimarlık alanlarında büyük bir etki yarattı. Ortaçağ İslam dünyası matematiğindeki gelişmeler sayesinde, sayı sisteminde bugün kullanılan 0 (sıfır) sayısı keşfedildi ve kullanılmaya başlandı. İslam dünyasında astronomide, gözlem teknikleri ve gök cisimlerinin hareketleri konusundaki yapılan çalışmalar, Batı’nın da ilerlemesine katkı sağladı. Tıpta da, İslam dünyası birçok önemli ilaç, cerrahi teknik ve teşhis yöntemi geliştirdi.
İslam dünyasında Ortaçağ boyunca, özellikle Abbasi Halifeliği döneminde (750–1258), büyük bir kültür, bilim ve sanat hareketi yaşandı. Bu dönemde Bağdat, İslam dünyasının en önemli kültür merkezlerinden biriydi. İslam dünyası, aynı zamanda ticaret, tarım, mimarlık ve mühendislik alanlarında da çeşitli ilerlemeler kaydetti.
Ancak İslam dünyası da aynı zamanda Ortaçağ boyunca savaşlar, istilalar, iç çatışmalar ve dinî ayrılıklarla mücadele etmek zorunda kaldı. Bu da, İslam dünyasının bazı bölgelerinde gerilemeye ve istikrarsızlığa neden oldu.
Hristiyan Avrupa’sı ise, Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden sonra parçalandı ve karanlık bir döneme girdi. Feodal sistem, Avrupa’nın siyasi, sosyal ve ekonomik hayatında önemli bir rol oynadı. Kilise, Hristiyanlık dininin merkezi haline geldi ve birçok önemli yapı, manastır ve katedral inşa edildi.
Orta Çağ, genellikle karanlık bir dönem (Dark Ages) olarakta anılmasına rağmen bu dönemde birçok önemli gelişme de yaşandı. Endülüs’teki İslam dünyası, matematik, astronomi, tıp, felsefe ve sanat gibi alanlarda büyük bir gelişme kaydetti. İslam bilginleri, Yunan ve Roma bilgeliğini ve diğer doğu medeniyetlerinden gelen bilgiyi bir araya getirerek, Batı’da Rönesans’a kadar devam edecek kültürel ve bilimsel bir rönesans dönemini başlattılar.
İslam dünyasındaki özellikle Endülüs’te yaşanan bu gelişmelerin, Avrupa’ya oldukça fazla etkisi oldu. Endülüs’te, Arap, Yahudi ve Hristiyan bilginler arasında bir etkileşim vardı ve İslam bilginleri, Grek bilginlerinin eserlerini tercüme ederek, Avrupa’da da kullanılmalarını sağladılar. Bu sayede, Ortaçağ Avrupası’nda, İslam kültürü tarafından korunan ve geliştirilen eserlerin kullanılmaları da sağlandı ve bu da Avrupa’daki bilimsel, kültürel ve sanatsal gelişmelerde oldukça büyük rol oynadı.
Ortaçağ boyunca Avrupa’da Hristiyanlık önemli bir etkiye sahipti ve kilise, toplumsal ve politik hayatta belirleyici bir rol oynuyordu. Kilise, insanların hayatlarına yön veren, dini ayinler düzenleyen, eğitim veren, sağlık hizmetleri sunan ve yoksullara yardım eden bir kurumdu. Ayrıca, Ortaçağ boyunca Doğu Asya’da Çin ve Japonya gibi medeniyetler de gelişmekteydi.
Ortaçağ boyunca birçok önemli olay ve gelişme meydana geldi. İşte bunlardan bazıları:
- İslam’ın doğuşu: 7. yüzyılın başında İslam dininin peygamberi Muhammed, İslam dinini yaymaya başladı. Bu eylem, Ortaçağ boyunca İslam dünyasının doğuşuna ve gelişmesine yol açtı.
- Karolenj İmparatorluğu: 8. ve 9. yüzyıllarda, bugünkü Fransa, Almanya ve İtalya’da bulunan Karolenj İmparatorluğu, Avrupa’nın en güçlü devletlerinden biriydi. İmparatorluk, Charlemagne adlı bir hükümdar tarafından kurulmuştu.
- İspanya’da Müslüman Hakimiyeti: 8. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar, Endülüs’te Müslümanlar hüküm sürdü ve İslam dünyasının en parlak dönemlerinden biri yaşandı.
- Haçlı Seferleri: Temelde amaç; yahudi, hristiyan ve müslümanların kutsal kabul ettikleri Kudüs’ü müslümanların elinden alıp Hristiyan dünyasına kazandırmaktı. 11. yüzyılın sonlarından 13. yüzyılın başlarına kadar, Hristiyan Avrupa ve Müslüman dünya arasında bir dizi savaş yaşandı.
- Magna Carta: 1215 yılında İngiltere Kralı John, Magna Carta adlı belgeyi imzalayarak kralın yetkilerini sınırlandırmayı kabul etti. Bu belge, İngiliz hukukunun temeli olarak kabul edilmektedir ve modern anayasaların da önemli bir ilham kaynağıdır.
- Veba (Black Death — Kara Ölüm): 14. yüzyılda Avrupa’da yayılan ve milyonlarca insanın ölümüne neden olan bir salgındı.
- Yüz Yıl Savaşları: 14. ve 15. yüzyıllarda, İngiltere ve Fransa arasında çatışmalar baş göstermekteydi.
- Rönesans: Ortaçağ boyunca, Avrupa’da birçok bilim adamı, sanatçı ve düşünür yetişti. 14. yüzyılın sonlarından 17. yüzyılın başlarına kadar süren Rönesans dönemi, Avrupa’da sanat, edebiyat, bilim ve felsefe alanlarında birçok yeniliğe yol açtı.
- Kutsal Roma İmparatorluğu: Orta Çağ boyunca, Almanya ve İtalya’da Kutsal Roma İmparatorluğu’nun çeşitli krallıkları ve devletleri bulunuyordu.
Ortaçağ Avrupa’sında, insanlar genellikle hijyenik koşulların kötü olması ve çöp ve kanalizasyonun sokaklara atılması gibi nedenlerle hastalıklara daha yatkındı. Bu tür hijyensiz koşullardan dolayı ortaya çıkan veba salgını, 1347'de Kırım Yarımadası’ndaki Kefe limanından başlamış ve 1348'de İtalya’ya sıçramıştır. İtalya’da başlayan salgın, kısa sürede tüm Avrupa’yı etkisi altına almıştır. Vebanın etkileri çok büyük olmuş ve yaklaşık olarak 25 milyon insanın ölümüne sebep olmuştur. Bazı bölgelerde ölüm oranları %60–70'e kadar yükselmiştir.
Genellikle enfekte hayvanlar veya pireler yoluyla insanlara bulaşan veba hastalığının ilk belirtileri arasında ateş, baş ağrısı, öksürük, kusma ve lenf bezlerinin şişmesi yer almaktaydı. Vebalı bir kişinin öksürmesi, hapşırması veya konuşması sırasında havaya saçılan damlacıklar yoluylada diğer insanlara bulaşan hastalık hızla yayıldı. 17. yüzyıla kadar dünyanın birçok yerinde tekrar tekrar ortaya çıktı. (Ancak 20. yüzyılda antibiyotiklerin kullanıma girmesiyle birlikte veba tedavisi mümkün hale geldi.)
Ortaçağ’da genel anlamda hayat zordu ve insanlar sık sık yukarıda bahsedildiği gibi savaş, hastalık ve yoksullukla mücadele etmek zorundaydı. Ancak aynı zamanda, bu dönemde önemli sanat eserleri, mimari yapılar ve bilimsel keşifler de gerçekleşti. Örneğin, Gotik mimarisi Ortaçağ’da gelişti ve dünya mirasları arasında yer alan bazilikalar ve katedraller inşa edildi. Ayrıca, Ortaçağ boyunca bilim ve matematik alanlarında önemli keşifler yapıldı. Ayrıca, edebiyat ve felsefe de bu dönemde oldukça gelişti. Bu dönemde yaşamış olan yazarlar ve filozoflar, Batı dünyasının kültür ve düşünce yapısını derinden etkiledi.
Bu dönemde, Avrupa’da farklı krallıkların, feodal lordların ve soyluların yönetiminde birçok bağımsız devlet vardı. Krallıklar, genellikle soylulara ait topraklar üzerine kurulmuştu ve bu topraklar soylular tarafından yönetilirdi. Soylular, yönettikleri topraklarda halka karşı sorumluydu ve bu topraklarda yaşayan halkın çiftliklerinde çalışmasını sağlarlardı.
Ortaçağ, insanlık tarihinde oldukça önemli bir dönemdir ve günümüzde hala etkileri hissedilmektedir. Özellikle sanat, mimari, edebiyat ve felsefe gibi alanlarda Ortaçağ’dan günümüze kadar süregelen birçok etkisi bulunmaktadır.
